Gajdy

Pojezierze Iławskie / Region / Wsie / Gajdy

Gajdy

wieś Pojezierza Iławskiego historycznym świadectwem dziejów.

Ulica wiejska

Gajdy

Gajdy, dawniej Goyden, wieś w Polsce położona w województwie warmińsko-mazurskim, w powiecie iławskim, w gminie Zalewo. Wieś wzmiankowana w dokumentach z roku 1383 jako wieś pruska na 20 włókach. Pierwotnie występowała pod nazwą Gogyn, Gaiden, która najprawdopodobniej wywodzi się z języka Prusów, gdzie gaydis znaczy pszenica. 

W roku 1782 we wsi odnotowano 20 domów (dymów), natomiast w 1858 w 30 gospodarstwach domowych było 306 mieszkańców. W latach 1937–1939 wieś liczyła 234 mieszkańców. W latach 1945–1946 miejscowość Gajdy nosiła nazwę Gogowo

. . . „Mała wioska Gajdy (obecnie ok. 140 mieszkańców) przez podróżujących pomiędzy Zalewem a Przezmarkiem – mijana jest prawie niezauważalnie. Nie ma tu zabytków, ani też jeziora, choć tak licznie występują w najbliższych okolicach. Na próżno szukać informacji o wsi w internecie. Wzmianki na temat jej dziejów można znaleźć jedynie w monografiach regionalnych.

Jest jednak faktem, że Gajdy zapisały się na trwale w dziejach protestantyzmu światowego ostatnich 150 lat. Główną zasługę w tej mierze należy przypisać dwóm braciom Stangnowskim, mieszkającym tutaj w drugiej połowie XIX w. Młodszy, Rudolf, miał duże zasługi w krzewieniu i rozwoju baptyzmu w Prusach, zaś starszy, Juliusz, uważany przez swojego brata oraz jego współwyznawców za odszczepieńca, poczytywał się za starotestamentowego proroka Eliasza i zapowiadał koniec świata na 1896 r. On też, aktywnie propagując swoje idee, spowodował rozłam wśród baptystów niemieckich i wyodrębnienie się nowej grupy protestanckich wyznawców Chrystusa, do której współcześnie przynależą, między innymi polscy Adwentyści Dnia Siódmego.

Rudolf Stangnowski urodził się 1 marca 1810 r. w Gorzowie Wielkopolskim. Był najmłodszym z trzech synów majstra stolarskiego i rolnika (bracia mieli jeszcze siostrę Huldę). Początkowo kształcił się na kupca, by w końcu po zaliczeniu seminarium nauczycielskiego zostać nauczycielem. Przez 28 lat pracował w wiejskiej szkółce w Bądkach koło Zalewa. Tu też zainteresował się nurtem chrześcijaństwa, który na kontynent przeszczepił z Anglii dynamiczny kupiec z Hamburga, Johann G. Oncken. Baptyzm, bo o nim mowa, jest nurtem protestantyzmu, akcentującym indywidualizm w relacji z Bogiem i nadrzędną rolę Pisma Świętego. Baptyści udzielają chrztu wyłącznie tym, którzy świadomie wyrażają żal za grzechy i wyznają wiarę w Chrystusa. Według nich zbawienie nie jest osiągane na podstawie uczynków, lecz jedynie łaską Boga i przez osobistą wiarę w zbawcze dzieło odkupienia z grzechu poprzez ofiarę Jezusa Chrystusa. Baptyści akcentują autonomię poszczególnych zborów, są też zwolennikami rozdziału kościoła i państwa.

Stangnowski szybko zdobył zaufanie mieszkańców Gajd. Przyczyniło się do tego również jego osobiste zaangażowanie w walkę z epidemią cholery, która po raz trzeci w tym stuleciu zaczęła zbierać obfite żniwo w Prusach Wschodnich. Sprawował także duchową opiekę w tym strasznym czasie nad mieszkańcami wsi. Zaraza szalejąca jesienią 1855 r. tylko w Zalewie uśmierciła 28 osób. W relacji samego Stangnowskiego czytamy: „Nikt nie chciał odwiedzać chorych na cholerę, ani też nikt nie chciał się nimi opiekować. Nieprzyjazny wcześniej Urząd Kameralny polecił mi zasiąść w Komisji Sanitarnej. Pozostali członkowie Komisji bali się infekcji, tak że ja sam, słaby fizycznie i duchowo, musiałem zajmować się wszystkim. Tygodniami uczęszczałem w towarzystwie lekarza do chorych oraz umierających i troszczyłem się o lekarstwa dla nich. Codziennie też udawałem się do Urzędu Królewskiego w Zalewie, by raportować o stanie epidemii i liczbie zmarłych. Dziwnym trafem nikt z naszej wspólnoty nie zachorował”.

W wyniku jego pracy misyjnej, w miejscu nowego zamieszkania, to jest w Gajdach, stosunkowo szybko ukonstytuowała się gmina baptystów. Nastąpiło to 7 października 1855 r. Zebranie założycielskie odbyło się w domu Munthera w Surbajnach. Stangnowski został przełożonym gminy gajdzkiej, a diakonami Tilsner i Rossin z Gajd oraz Eissing z Majdan Wielkich k. Miłomłyna. Nowo powstała stacja misyjna miała na początku duże wsparcie baptystów ze zboru w Elblągu. Poza działalnością duszpasterską Stangnowski piastował jeszcze stanowisko wójta i był ławnikiem sądowym w Zalewie” . . .

Kazimierz Skrodzki
Gajdy dzisiaj

Opracowano na podstawie :
• https://pojezierzeilawskie.pl – dostęp 2009 r.
• Zapiski Zalewskie – Kazimierz Skrodzki
• Zdjęcia zbiory własne, Internet

pojezierze iławskie, osady i wsie, bałoszyce, boreczno, buczyniec, bukowiec, chmielówka, czulpa, dobrzyki, frednowy, gajdy, gałdowo, gardzień, gardzień, gizerek, grunwald, gubławki, jaśkowo, jażdżówki, jerzwałd, kamieniec k. susza, kamionka, karnity, kwietniewo, laseczno, liksajny, liwa, ławice, łukta, makowo, małdyty, matyty, mózgowo, nowa wieś, ogrodzieniec, prątnica, rąbity, rodowo, rożek, rudzienice, rychliki, sarnówek, sąpy, siemiany, skitławki, stary dzierzgoń, stary folwark, sudwa, szałkowo, szymbark, śliwa, tabórz, tłokowisko, trupel, tynwałd, wenecja, wieprz, ząbrowo