Tynwałd

Pojezierze Iławskie / Region / Wsie / Tynwałd

Tynwałd

wieś Pojezierza Iławskiego historycznym świadectwem dziejów.

Tynwałd, wieś na Pojezierzu Iławskim

Tynwałd

Tynwałd (niem. Tillwalde) – wieś w Polsce, położona w województwie warmińsko-mazurskim, w powiecie iławskim, w gminie Iława w pobliżu jeziora Tynwałdzkiego.

Wieś została lokowana na prawie chełmińskim. Otrzymała ją od komtura dzierzgońskiego Luthera von Braunschweiga. Nadał on zasadźcy Tylowi z Nowej Wsi 84 włóki ziemi na tymże prawie. W 1375 roku miejscowość otrzymała odnowiony przywilej od komtura ostródzkiego Borcharta von Mansfelda. Zaznaczono w nim, że sołtys ma prawo wybudować karczmę, ale w zamian za to musi płacić roczny czynsz w wysokości jednej grzywny.

W czasie wojny trzynastoletniej miejscowość została zniszczona. W 1620 roku wieś wraz z miejscowością Frednowy przeszła w posiadanie rodziny von Oelsnitzów. Należała do nich do roku 1804. W 1789 roku Tynwałd składał się z wsi szlacheckiej, majątku i folwarku. Liczył 32 domy mieszkalne. W latach 1817–1831 znajdowało się w majątku 27–28 domów i mieszkało tu 105–241 mieszkańców.

W 1885 roku majątek miał 546 ha ziem ornej, 161 ha łąk i 201 ha lasu. Na przełomie XIX i XX wieku areał wsi został zmniejszony do 120,5 ha. Powierzchnia majątku wzrosła do 856,9 ha. Do majątku należała cegielnia i wiatrak. Rozwinęła się także tu hodowla bydła. W 1871 roku do majątku należały folwarki Jezierzyce i Jażdżówki. Na początku XX wieku doszło do nich Emilianowo.

Kościół został wybudowany w niedługim czasie po założeniu wsi. W odnowionym przywileju lokacyjnym znajduje się informacja o czterech włókach plebańskich. Mowa o nich jest także w aktach wizytacyjnych z 1547 roku. W których dodatkowo jest wymieniony kościół w Tynwałdzie. W XVII wieku, najprawdopodobniej w czasie wojen szwedzkich, kościół został zniszczony i już nigdy nie został odbudowany. Na początku XX wieku istniała w miejscowości jeszcze stara dzwonnica z odlanym w 1789 roku dzwonem.

Na cmentarzu we wsi zachowały się nagrobki z polskimi nazwiskami: Witek Wesołek, Bogdański, Sąsiek (Schonschek).
W 2010 roku wieś liczyła 280 a w 2021 roku 309 mieszkańców.

Turystyka

Opracowano na podstawie :
• https://pojezierzeilawskie.pl – dostęp 2006 r.
• zdjęcia zbiory własne, Internet

pojezierze iławskie, osady i wsie, bałoszyce, boreczno, buczyniec, bukowiec, chmielówka, czulpa, dobrzyki, frednowy, gajdy, gałdowo, gardzień, gardzień, gizerek, grunwald, gubławki, jaśkowo, jażdżówki, jerzwałd, kamieniec k. susza, kamionka, karnity, kwietniewo, laseczno, liksajny, liwa, ławice, łukta, makowo, małdyty, matyty, mózgowo, nowa wieś, ogrodzieniec, prątnica, rąbity, rodowo, rożek, rudzienice, rychliki, sarnówek, sąpy, siemiany, skitławki, stary dzierzgoń, stary folwark, sudwa, szałkowo, szymbark, śliwa, tabórz, tłokowisko, trupel, tynwałd, wenecja, wieprz, ząbrowo