Wieprz
Wieprz
wieś Pojezierza Iławskiego historycznym świadectwem dziejów.
Wieprz
Wieprz, Wepren, Weepers wieś w powiecie iławskim, w gminie Zalewo. Wieś wzmiankowana w dokumentach z roku 1386, jako wieś pruska na 18 włókach. Została założona na miejscu starej pruskiej osady. Pierwotna nazwa Wepren nosi ślady wpływu języka polskiego, choć nigdy nie należała bezpośrednio do Polski. XV – XVII wieku stanowiła bowiem lenno Korony Polskiej a to z kolei przyciągało osadników z terenów Polski. Dowodem tego są zapiski parafii w Borecznie, mówiące o tym że w roku 1827 w . . . „Karnitach, Urowie, Wieprzu i Karpowie sprawy szkolne nie mogą być doprowadzone do doskonałości, ponieważ są tam pomieszane języki – polski i niemiecki, i większość mieszkańców tych wsi to Polacy”. . . Potwierdza to także fakt, że w inwentarzu szkoły z roku 1824 wśród podręczników wymieniony jest również polski Nowy Elementarz. Natomiast jeden z cyplów wrzynających się w jezioro, jeszcze przed 1945 r. nosił nazwę Parobek, nadaną przez miejscową ludność. W roku 1782 we wsi odnotowano 20 domów (dymów), natomiast w 1858 w 31 gospodarstwach domowych było 252 mieszkańców.
W okresie międzywojennym mieszkaniec wsi fischermeister Preuss posiadający na własność wschodniopruską część Jezioraka sięgającą od Melchertswalde do Weepers sprzedał magistratowi Iławy. Otrzymał za to 12.000 talarówi 188 rocznego czynszu, prawo połowu ryb w tej części Jezioraka. Kupioną od Preussa część Jezioraka magistrat Iławy sprzedał za 284.000 marek rządowi Prus Wschodnich. Wnuk fischermeistra, Willi Preuss miał we wsi 128-hektarowe gospodarstwo i był jednocześnie właścicielem wyspy Bukowiec, którą w 1942 roku połączył groblą ze stałym lądem. Jego córka Edelgard ( Irena ). z domu Preuss, z pierwszego męża Steusing, a z drugiego męża Hermann, urodziła się w Weepers 24.09.1931 r. Zmarła, w wieku 78 lat, 24 sierpnia 2009 r. Jej zwykłe i niezwykłe losy opisała – Dorota Paśko-Sawczyńska w książce „Z Weepers do Wieprza droga panny Preuss”.
W latach 1937-39 było 252 mieszkańców. Po 1945 roku do miejscowości sprowadzono wiele ukraińskich rodzin w ramach akcji „Wisła”. Większość mieszkańców zatrudniono w Państwowym Gospodarstwie Rolnym Gubławki. Nie czuli się jednak tutaj jednak zbyt pewnie, czego dawali wyraz z wypowiedziach takich jak poniżej
„Tutaj to ja się nie czuł na swoim. Tu cały czas żem chciał wrócić tam, chciał wrócuić tam. Także tego, że my powrócimy, że my powrócimy. Nawet tutaj na Szteklu (półwysep) taki bliźniak jest. To nam dali go, dali nam cały ten budynek, żebyśmy tam przeszli.”
W roku 1973 wieś należała do powiatu morąskiego, gmina Zalewo, poczta Boreczno
Zabytki :
- przykłady budownictwa z końca XIX i początku XX wieku (domy mieszkalne oraz zabudowania gospodarcze).
- w 2015 roku archeolodzy z Instytutu Archeologii Uniwersytetu Kardynała Stefana Wyszyńskiego w Warszawie odkryli w pobliżu osady grodzisko o charakterze kultowym z wczesnej epoki żelaza.
Wieś dzisiaj
Opracowano na podstawie :
• https://pojezierzeilawskie.pl – dostęp 2006 r.
• zdjęcia zbiory własne, Internet
• z Weepers do Wieprza – Zofia Wójcicka
• z Weepers do Wieprza, droga panny Preuss – Dorota Paśko-Sawczyńska
pojezierze iławskie, osady i wsie, bałoszyce, boreczno, buczyniec, bukowiec, chmielówka, czulpa, dobrzyki, frednowy, gajdy, gałdowo, gardzień, gardzień, gizerek, grunwald, gubławki, jaśkowo, jażdżówki, jerzwałd, kamieniec k. susza, kamionka, karnity, kwietniewo, laseczno, liksajny, liwa, ławice, łukta, makowo, małdyty, matyty, mózgowo, nowa wieś, ogrodzieniec, prątnica, rąbity, rodowo, rożek, rudzienice, rychliki, sarnówek, sąpy, siemiany, skitławki, stary dzierzgoń, stary folwark, sudwa, szałkowo, szymbark, śliwa, tabórz, tłokowisko, trupel, tynwałd, wenecja, wieprz, ząbrowo