Szymbark
Szymbark
wieś Pojezierza Iławskiego historycznym świadectwem dziejów.
Szymbark
Szymbark wieś sołecka położona w gminie Iława nad Jeziorem Szymbarskim, przy drodze wojewódzkiej nr 521, w odległości ok. 8 km od Iławy. Pierwsza wzmianka o Szymbarku pochodzi z 1378 roku. Wieś została wymieniona w dokumencie, który określał granice Starzykowa. Szymbark był rezydencją proboszcza kapituły pomezańskiej. W czasie wojny trzynastoletniej wieś przechodziła od jednego do drugiego właściciela. Na początku była w posiadaniu Związkowców, następnie władzę nad nią przejęli Krzyżacy. Zarówno wieś, jak i zamek w czasie tej wojny uległy zniszczeniu.
W 1527 roku po sekularyzacji biskupstwa pomezańskiego kapituła oddała Szymbark Albrechtowi Hohenzollernowi. Książę Albrecht natomiast, na podstawie dokumentu z 13 listopada 1532 roku, przekazał Szymbark biskupowi Georgowi Polenzowi. Po śmierci Polenza majątek otrzymał jego syn Teofil Starszy. Spośród czterech synów Teofila na właściciela majątku został wybrany średni – Albrecht. W 1653 roku Szymbark przeszedł w posiadanie rodziny Eulenburgów. Kilkanaście lat później Szymbark należał do Teodora Schlieben. Po jego śmierci w 1699 roku jego syn i zarazem dziedzic sprzedał majątek Ernstowi Finck von Finckensteinowi. W posiadaniu Finckensteinów Szymbark był do 1905 roku.
W 1789 roku wieś była majątkiem szlacheckim z zamkiem, folwarkiem, karczmą i młynem. Liczyła 39 domów mieszkalnych. W 1885 roku powierzchnia majątku wynosiła 6664 ha, a w 1905 roku – 6639,6 ha. Na początku XX wieku do Szymbarka należało 5 folwarków. W Szymbarku powstał Państwowy Ośrodek Hodowli Zagrodowej. W 1969 roku powierzchnia wsi wynosiła 1501 ha, w tym grunty orne liczyły 900 ha, użytki zielone 438 ha. Stan liczebny zwierząt przedstawiał się następująco: bydło – 460 sztuk, krowy – 240 sztuk, owce – 446 sztuk, konie – 54 sztuk. W roku 1949 wszystkie majątki należące do Państwowych Nieruchomości Ziemskich zostały przyporządkowane trzem zespołom państwowych gospodarstw rolnych, miedzy innymi w Szymbarku.
W 1958 roku powstał inspektorat PGR. Gospodarstwa przeszły na pełny rozrachunek gospodarczy. Od tego czasu datuje się znaczna stabilizacja stanu posiadania PGR. o 1962 roku było 13 gospodarstw, z których dwa były jednozakładowe (Osówko i Szymbark).
Zabytki :
- Ruiny gotyckiego zamku kapituły pomezańskiej. Budowę zamku rozpoczęto w połowie XIV wieku, kontynuował ją biskup Henryk ze Skarlina. Po sekularyzacji Prus w latach 1520–1526 zamek był we władaniu Stanisława Kostki starosty królewskiego Zygmunta I. Stanisław Kostka odsprzedał, w 1529 roku, swoje prawa posiadania zamku w Szymbarku Georgowi von Polentz. Po sekularyzacji zakonu krzyżackiego stał się własnością rodu von Polentzów, którzy przebudowali go na rezydencję renesansową. Od 1699 należał do rodu Finck von Finckensteinów. W latach 1856–1858 dobudowano nowe skrzydło mieszkalne, ostatnie przebudowy w drugiej połowie XIX i na początku XX wieku. W 1946 został spalony przez Armię Czerwoną. W ostatnich latach częściowo go odbudowano. Zachowały się mury z 10 wieżami (pierwotnie było ich 12)
- Młyn i dom nr 19 (drewniany), z drugiej połowy XIX wieku.
Szymbark dzisiaj
Zamek kapituły pomezańskiej zbudowany w XIV ( 1301-1311 r. ) w. po sekularyzacji Prus, ufundowany przez biskupa – Henryka ze Skarlina, później stał się własnością rodu von Palentzów, którzy przebudowali go na renesansową rezydencję. Od 1699 r. należał do Finckensteinów. Swoim ogromem ustępuje tylko zamkowi w Malborku.
Ma około 6 tys.m2 i miał 12 wież (niektóre zostały odbudowane), każda miała inną formę i inaczej stała. Każdy kto zbliżył się do zamku, był z nich obserwowany. Były one tak przemyślnie skonstruowane, że umożliwiały obserwację we wszystkich kierunkach. Na dole miały kształt kwadratu, a wyżej kilka metrów nad ziemią przybierały kształt sześcio lub ośmiokątów. Do zamku wchodziło się poprzez ciężką i nabijaną żelaznymi gwoździami bramą wykonaną z dębowych bali.
Nie udokumentowane są losy zamku w czasie II wojny światowej. W/g nieżyjącego, miejscowego przewodnika, opiekuna ruin, miała się tu podobno znajdować nazistowska szkoła Hitlerjugend. Wydaje się jednak że przemiły skądinąd przewodnik opowiadał treść filmu „Król Olch”. Pod koniec drugiej wojny światowej stacjonowały w nim oddziały SS. Zamek spłonął niestety w 1945r.
Po wojnie dwukrotnie próbowano podnieść zamek z ruin. Dopiero w ostatnich latach częściowo go odbudowano. Przyczyniła się do odbudowy fundacja „Widzieć Muzyką”, która próbowała urządzić w zamku ośrodek dla uzdolnionych muzycznie, niewidomych dzieci z całego świata. Zaangażowali się bardzo mocno w odbudowę lecz fundacja „umarła” zamek trafił w administrację Agencji Własności Rolnej Skarbu Państwa. Pozostały jednak odrestaurowane mury z wieżami ( najwyższa – 24 m ). Do zamku wjeżdża się po arkadowym moście. Jednak w listopadzie 1995r. ruiny zamku szymbarskiego zostały docenione, zamieniły się w pole bitwy z końca drugiej wojny światowej, gdzie sam Volker Schloendorff (twórca „Blaszanego bębenka”) nakręcał sceny do swojego filmu „Król Olch” z John’em Malkovich’em w ruinach zamku w Szymbarku. Obok ruin biegnie pieszy szlak „napoleoński” – od wsi Kamionka prowadzący do zamku aleją starych dębów. Zaś wokół zamku wiele jest 200-tu, 300-tu letnich sosen, a kilkaset metrów dalej zachował się stary cmentarz kilku pokoleń von Fickensteinów.
Opracowano na podstawie :
• https://pojezierzeilawskie.pl – dostęp 2009 r.
• Zdjęcia zbiory własne, Internet
pojezierze iławskie, osady i wsie, bałoszyce, boreczno, buczyniec, bukowiec, chmielówka, czulpa, dobrzyki, frednowy, gajdy, gałdowo, gardzień, gardzień, gizerek, grunwald, gubławki, jaśkowo, jażdżówki, jerzwałd, kamieniec k. susza, kamionka, karnity, kwietniewo, laseczno, liksajny, liwa, ławice, łukta, makowo, małdyty, matyty, mózgowo, nowa wieś, ogrodzieniec, prątnica, rąbity, rodowo, rożek, rudzienice, rychliki, sarnówek, sąpy, siemiany, skitławki, stary dzierzgoń, stary folwark, sudwa, szałkowo, szymbark, śliwa, tabórz, tłokowisko, trupel, tynwałd, wenecja, wieprz, ząbrowo