Jaśkowo

Pojezierze Iławskie / Region / Wsie / Jaśkowo

Jaśkowo

osada Pojezierza Iławskiego historycznym świadectwem dziejów.

Jaśkowo, osada na Pojezierzu Iławskim

Jaśkowo

Jaśkowo, Jäskendorf  osada położona w województwie warmińsko-mazurskim  w gminie Zalewo. Miejscowość została założona na obszarze dawnej pruskiej osady w 1308 roku przez Henryka Bartmanna. Śladem tego okresu jest las nad Jeziorem Jaśkowskim, noszący nazwę Tempelwald (Święty Gaj), później zwany Vierruthen Wald. Dwa kilometry na północ od wsi, nad Jeziorem Młyńskim, znajdują się pozostałości po grodzisku pruskim. Natomiast około 1,5 km na zachód odkryto zniszczony kurhan z młodszej epoki brązu.

Wystawcą przywileju lokacyjnego był komtur dzierzgoński Sieghardt von Schwarzburg. Jaśkowo obejmowało wówczas 60 łanów. W okresie wojny trzynastoletniej Jaśkowo stało się własnością Paula von Fasolta. W 1660 roku wieś została zakupiona przez rodzinę Kohne-Jaskich. Potomkowie tego rodu w 1721 roku wybudowali miejscowy pałac, który został przebudowany w 1776 roku. Od 1747 roku Jaśkowo należało do rodu von Schoneich. Ostatecznie w latach 1791–1945 majątek stanowił własność rodziny przedstawicieli rodu Finck von Finckenstein, którzy posiadali również sąsiednie Gubławki. Rodzina utworzyła w miejscowych dobrach majorat, powiększając jego obszar o blisko 2000 ha. Do Jaśkowa należały cztery folwarki oraz cegielnia.

W 1770 roku wzniesiony został kościół, przebudowany następnie w stylu neogotyku angielskiego. Większość ówczesnych pastorów pochodziła z Mazur. W XVII i XVIII wieku w świątyni odprawiano nabożeństwa w języku polskim. W 1782 roku Jaśkowo składało się z 26 budynków mieszkalnych. W roku 1939 ówczesna gmina Jaśkowo była zamieszkana przez 407 osób i liczyła 88 gospodarstw domowych. 339 osób utrzymywało się z rolnictwa i prac leśnych, 17 mieszkańców było zatrudnionych w przemyśle lub rzemiośle, natomiast 6 pracowało w handlu i komunikacji. W tym czasie na terenie gminy istniało jedno gospodarstwo o powierzchni powyżej 100 ha. Do 1945 roku w Jaśkowie funkcjonowała jednoklasowa szkoła, do której uczęszczały także dzieci z gajówki Rozdroże oraz folwarków Nowe Jaśkowo i Surzyki Małe.

Po zakończeniu II wojny światowej, już w Polsce, we dworze mieścił się ośrodek wczasowy Ministerstwa Obrony Narodowej. Później budowla stanowiła własność stadniny koni w Plękitach.

Zabytki :

  • Dwór barokowy z 1726 r., w 1776 przebudowany. W zespole dwie oficyny: barokowo-klasycystyczna z drugiej połowy XVIII w. i klasycystyczna z pierwszej połowy XIX w. Całość otoczona parkiem. Dwór został wzniesiony w 1721 r. (według innych źródeł w 1726 r.), gdy właścicielem był Köhne von Jaski. Przebudowany został w 1776 r. Założenie usytuowane zostało po wschodniej stronie drogi, biegnącej wzdłuż Jeziora Jaśkowskiego, w otoczeniu parku. Dwór elewacją boczną (zachodnią) zwrócony jest w kierunku jeziora, elewacja frontowa skierowana jest na południe. Dwór po pożarze w XIX w. został odbudowany (do stanu pierwotnego). Wystrój wnętrza zmieniono na klasycystyczny. Obiekt założony na planie prostokąta, jednokondygnacyjny z użytkowym poddaszem, z dwupiętrowym ryzalitem na osi, pokryta dachem mansandrowym. Obustronny ryzalit zwieńczony jest trójkątnymi szczytami, z których ten od ogrody ozdobiony jest herbem Finckensteinów. W narożu utworzonym poprzez dobudowę skrzydła, usytuowano duży taras z ozdobną balustradą. W szczycie elewacji zachodniej znajduje się drewniana facjata z dużym oknem – być może była to letnia pracownia malarska. Dwór jest budowlą barokową. W dwutraktowych wnętrzach zachowały się kominki, stiukowe i malarskie dekoracje sufitów. Najciekawsze znajdują się w dawnym salonie i dawnej jadalni. Z dawnego wystroju zachowały się wielkie, malowane panneau z motywami krajobrazowymi i ornamentami roślinnymi. Były one konserwowane w latach osiemdziesiątych, obecnie w posiadaniu Ministerstwa Obrony Narodowej. Po 1945 r. dwór pełnił funkcję wojskowego ośrodka wczasowego. Później był we władaniu Stadniny Koni w Pękinach, obecnie jest własnością prywatną, w trakcie remontu.
  • Park o kompozycji krajobrazowej znajduje się we wschodniej części zespołu pałacowego. Jest to obecnie starodrzew z przewaga lip, zaniedbany. Szczególnie piękna jest aleja lipowa wiodąca z kościoła na cmentarz rodowy, usytuowany za wsią.
  • Kościół pierwotnie barokowy (pw. Wniebowzięcia Najświętszej Marii Panny obecnie filialny parafii w Borecznie), wybudowany w 1770 r. przebudowany później stylu neogotyckim (neogotyk angielski). Wnętrza świątyni barokowe, ołtarz z pierwszej połowy XVIII w. Zachowały się dwa mosiężne żyrandole, krzyż ołtarzowy i neogotyckie witraże wykonane w latach 1865–1866, w berlińskiej pracowni Ferdynanda Urlicha. Witraże przedstawiają narodziny i zmartwychwstanie Chrystusa. Znajdują się na nich także nazwiska pierwszych protestanckich proboszczów Jaśkowa: Paula Gryczewskiego (był na parafii w latach 1762–1772), Georga Schwartza, (przybył w 1860 r.) i. W XVIII i na początku XIX w. w kościele odprawiono polskie nabożeństwa. Z dawnego wyposażenia w kościele zachowały się dwa mosiężne żyrandole, krzyż ołtarzowy i neogotyckie witraże wykonane według projektu Hamburgera w berlińskiej pracowni Ferdynanda Urlicha w latach 1865-1866.
  • Obok kościoła znajduje się wieża, w dolnej części murowana z neogotyckimi blendami, w górnej drewniana o konstrukcji słupowej.
  • Murowany zajazd z XVIII w., kryty strzechą z dwuspadowym dachem i podcieniem.
  • Neoklasycystyczny domek ogrodnika, położony w pobliżu pałacu.
  • Goła Biel (niem. Kable Wiese) – łąka leżąca około jednego kilometra na północ od majątku Jaśkowo.

Dawną świetność pałacowi i otaczającemu go parkowi przywraca obecnie potomek starych właścicieli, mieszkający na stałe w USA Michał Móżdżeń-Marcinkowski. Z innych zabytków w Jaśkowie znaleźć można pochodzący z XVIII wieku murowany zajazd kryty strzechą z dwuspadowym dachem i podcieniem oraz położony w pobliżu pałacu neoklasycystyczny domek ogrodnika.

Jaśkowo

Opracowano na podstawie :
• https://pojezierzeilawskie.pl – dostęp 2009 r.
• Zdjęcia zbiory własne, Internet

pojezierze iławskie, osady i wsie, bałoszyce, boreczno, buczyniec, bukowiec, chmielówka, czulpa, dobrzyki, frednowy, gajdy, gałdowo, gardzień, gizerek, grunwald, gubławki, jaśkowo, jażdżówki, jerzwałd, kamieniec k. susza, kamionka, karnity, kwietniewo, laseczno, liksajny, liwa, ławice, łukta, makowo, małdyty, matyty, mózgowo, nowa wieś, ogrodzieniec, prątnica, rąbity, rodowo, rożek, rudzienice, rychliki, sarnówek, sąpy, siemiany, skitławki, stary dzierzgoń, stary folwark, sudwa, szałkowo, szymbark, śliwa, tabórz, tłokowisko, trupel, tynwałd, wenecja, wieprz, ząbrowo