Gardzień

Pojezierze Iławskie / Region / Wsie / Gardzień

Gardzień

wieś Pojezierza Iławskiego historycznym świadectwem dziejów.

Gardzień, wieś na Pojezierzu Iławskim

Gardzień

Gardzień, Garden wieś sołecka położona w w powiecie iławskim, w gminie Iława, na zachód od jeziora Jeziorak w bliskiej odległości od Rezerwatu Buczyna na Łaniochu. Niewielka miejscowość (w 2010 roku liczyła 150 mieszkańców) „słynąca” ze śladów przeszłości wynikającymi z faktu że drzewiej pomieszkiwała tutaj nieślubna córka króla Westfalii Hieronima Bonaparte (brata cesarza Francji Napoleona Bonaparte) Jenny von Gustedt.

Miejscowość, w chwili przyjazdu małżeństwa von Gustedt, była maleńką wioską folwarczną. Uroku temu miejscu dodawał niewielki i zaniedbany przez swych szymbarskich właścicieli: dwór, otoczone lasami, pobliskie jeziora Gardzień i Stęgwica, okazały park i rosnące pośród łąk i łanów zbóż; wiekowe dęby i buki oraz cieniste aleje lipowe wiodące do Szymbarka. Do Iławy, najbliższego miasteczka, jechało się trudno przejezdną, pełną wybojów i wykrotów drogą leśną oraz źle i nierówno brukowaną drogą krajową, łączącą Iławę z Suszem i Prabutami.

W skład Rittergut Garden, majątku szlacheckiego wchodziły wtedy lasy leżące pomiędzy Jeziorakiem a Jeziorami Gardzień i Stęgwica oraz folwarki Jędrzejowice (Dietriechstein), Gross Starkenau – Starzykowo Wielkie i Klein Starkenau – Starzykowo Małe. Zaniedbany dwór ustawiony frontem do śródleśnego i dzisiaj zarastającego Jeziora Stęgwica, stojący w otoczeniu starych dębów i buków, od tyłu otoczony gęstymi kępami drzew i krzaków, Jenny von Gustedt przebudowała na wzór pałacu Wittum w Weimarze.

Podczas I wojny światowej w pałacu mieściła się szkoła dokształcająca i kwatera dla uchodźców z terenów objętych działaniami wojennymi. Po wojnie pałac stał się rezydencją wdowy po grafie von Finckenstein, a w roku 1932 Gdańska Organizacja S.A. prowadziła w nim szkołę sportową. a krótko przed kolejną wojną graf Finckenstein przekazał pałac swemu nadleśniczemu, tworząc w nim siedzibę zarządu swych olbrzymich dóbr leśnych, rozciągających się od Iławy do Wikielca i Stradomna oraz wzdłuż Jezioraka aż po Siemiany. Pałac i rozległe zabudowania dworskie – stajnie, chlewnie, stodoły i wozownie dziwnym zbiegiem okoliczności przetrwały wojnę i dość długo jeszcze nadawały się do dalszego użytku. Sam pałac zamieszkiwany był przez robotników leśnych, którzy korzystali zarówno z pomieszczeń mieszkalnych w pałacu, jak i z zabudowań folwarcznych wedle sobie tylko znanych potrzeb, co sprawiło, że nie remontowany pałac i zabudowania niszczały z roku na rok.

Na początku lat 70-ych XX wieku Jerzy Kluczek ówczesny prezes Powiatowego Zarządu Kółek Rolniczych prywatnie miłośnik zabytków i sztuk pięknych, opracował projekt przejęcia całego obiektu przez PZKR, który przewidywał po wyremontowaniu pałacu przeniesienia doń siedziby PZKR natomiast w dość dobrze zachowanych obiektach gospodarskich: stajniach, oborach, chlewach, spichrzach planował uruchomienie hodowli zwierząt i produkcję rolno-spożywczą.

Jego projekt został jednak odrzucony przez władze powiatu iławskiego, które zarzuciły prezesowi PZKR, że chce socjalistyczne środki finansowe przeznaczyć na ratowanie zabytków klasowo – narodowych obcych Polsce Ludowej. Został rozebrany w 1976 roku przez miejscowych znawców architektury. Bo stary, bo brzydki, bo niemiecki, bo potrzebne cegły na bloki. Wyposażenie rozszabrowała okoliczna ludność. W latach 90-tych przyjechała tu przedwojenna właścicielka z hrabiów Finck von Finckenstein. Stała w parku i płakała widząc jak chłopi rozszarpują traktorem ostatnie budynki gospodarcze. Szczęściem Gustedt Jenny takich czasów nie doczekała. Pękło by jej serce widząc jak ci polscy chłopi, o których tak dbała, niszczą jej majątek. Bo szwabski . . .

Gardzień

Opracowano na podstawie :
• https://pojezierzeilawskie.pl – dostęp 2009 r.
• Zdjęcia zbiory własne, Internet

pojezierze iławskie, osady i wsie, bałoszyce, boreczno, buczyniec, bukowiec, chmielówka, czulpa, dobrzyki, frednowy, gajdy, gałdowo, gardzień, gardzień, gizerek, grunwald, gubławki, jaśkowo, jażdżówki, jerzwałd, kamieniec k. susza, kamionka, karnity, kwietniewo, laseczno, liksajny, liwa, ławice, łukta, makowo, małdyty, matyty, mózgowo, nowa wieś, ogrodzieniec, prątnica, rąbity, rodowo, rożek, rudzienice, rychliki, sarnówek, sąpy, siemiany, skitławki, stary dzierzgoń, stary folwark, sudwa, szałkowo, szymbark, śliwa, tabórz, tłokowisko, trupel, tynwałd, wenecja, wieprz, ząbrowo