Trupel

Pojezierze Iławskie / Region / Wsie / Trupel

Trupel

wieś Pojezierza Iławskiego historycznym świadectwem dziejów.

Trupel, wieś na Pojezierzu Iławskim

Trupel

Wieś Trupel, Traubel, Tręplin, została założona ok. 1300 roku. Początki wsi poświadcza dokument z roku 1326 stwierdzający, że wie Trupel była zamieszkiwana przez 41 pruskich osadników.

Nazwa osady ( jak głosi legenda ) wzięła się od imienia królowej Elli von Stangen ( córka założyciela Kisielic ), która to jadąc furmanką podczas oglądania wości swego męża (można to nazwać ucieczką przed biedakiem), z wielką prędkością, nie zdołała skręcić i wpadła z urwiska do jeziora przy osadzie. Sługa znajdując ciao Elli biegł do Neudecku ( Ogrodzienieca ) i krzyczał głośno „trup elli”, od tego właśnie zawołania jezioro nazwano Trupel. Taką samą nazwę przyjęła budująca się obok osada.

W czasach zakonu dobra Trupla należały do biskupa Pomezanii. Potem Książę Prus przekazał je biskupowi Erhardowi von Queis, posiadaczowi Szymbarka i olbrzymich włości ziemskich, w skład, których wchodziły 32 wioski. Po śmierci von Queisa całość dóbr szymbarskich stała się własnością biskupa Georga von Polentz. Trupel od samego początku wiele razy zmieniał swych właścicieli. Najpierw w roku 1541 biskup Georg von Poletntz wyludnioną podczas wojny 13-letniej wioskę przekazał polskiemu szlachcicowi Mikołajowi Chomentowskiemu. Następnie wie znowu wróciła do Polentzów i potem przez kilka lat wchodziła w skład włości Auerswaldów. W roku 1800 kolejnym właścicielem Trupla został Otto Fredrich von Beneckendorff und Hindenburg, pan Limży i Ogrodzieńca. W roku 1837 od wnuczki Hindenburgów, Liny von Polentz, za zgodą króla Prus, Trupel kupili przybysze z Anglii, bracia Henryk i Krzysztof Albersowie. 

Nowi nabywcy całość dóbr podzielili na trzy folwarki: Trupel, Trupel Dolny i Trupel Górny, po czym zmodernizowali swoje dobra na wzór angielski. Nakłady na intensyfikację produkcji rolnej początkowo szybko przynosiły spodziewane efekty. Pozwoliło to Albersom na budowę w Truplu dość okazałego nowego dworku nazywanego przez mieszkańców pałacem. Jednak ta duże koszty modernizacji trzech folwarków i dalsza intensyfikacja produkcji rolnej w połączeniu z kryzysem, jaki wystąpił w latach 30 – tych XX wieku sprawiły, że kolejny właściciel Trupla, Georg Alber, został zmuszony do sprzedaży swych ziemskich posiadłości, pozostawiając sobie jedynie dwór otoczony parkiem i ogrodem. Na zakręcie drogi z Trupla do Ogrodzieńca znajdował się cmentarz żydowski. Powstał on w roku 1812, gdy z przechodzących tędy taborów armii Napoleona wydzielono pewną ilość chorujących kupców i handlarzy żydowskich. Po wymarszu taborów wszyscy chorzy pozostawieni bez należytej opieki lekarskiej umierali jeden po drugim i chowani byli na skraju drogi z Trupla do Ogrodzieńca.

W 1812 roku, w okresie przemarszów oddziałów francuskich, w Truplu urządzono lazaret, w którym przebywali m.in. kupcy i handlarze żydowscy. Zmarłych chowano na prowizorycznym cmentarzu zlokalizowanym przy zakręcie drogi prowadzącej z Trupla do Ogrodzieńca. W 1928 roku właśnie w tym miejscu powstało boisko szkolne.

Zabytki :

Dziś, po dawnym majątku Polentzów, Hindenburgów i Albersów pozostał park krajobrazowy nad jeziorem leżącym obok wsi oraz stary cmentarz rodowy właścicieli majątku, założony na planie liścia lipy, którego kształty tworzą aleje obsadzone starodrzewem. W obrębie cmentarza , na wzniesieniu, które kryje po sobie ślady pradawnego grodu, stoi neogotycka ruina kaplicy grobowej rodziny Albersów.

We wsi pozostałości parku dworskiego i zabudowań folwarcznych.

Trasa rowerowa :

Przez miejscowość Trupel przebiega trasa rowerowa (szlak niebieski o łącznej długości 26,1 km, biegnący również przez miejscowości Kisielice – Krzywka – Wałdowo – Goryń).

Opracowano na podstawie :
• https://pojezierzeilawskie.pl – dostęp 2006 r.
• zdjęcia zbiory własne, Internet

pojezierze iławskie, osady i wsie, bałoszyce, boreczno, buczyniec, bukowiec, chmielówka, czulpa, dobrzyki, frednowy, gajdy, gałdowo, gardzień, gardzień, gizerek, grunwald, gubławki, jaśkowo, jażdżówki, jerzwałd, kamieniec k. susza, kamionka, karnity, kwietniewo, laseczno, liksajny, liwa, ławice, łukta, makowo, małdyty, matyty, mózgowo, nowa wieś, ogrodzieniec, prątnica, rąbity, rodowo, rożek, rudzienice, rychliki, sarnówek, sąpy, siemiany, skitławki, stary dzierzgoń, stary folwark, sudwa, szałkowo, szymbark, śliwa, tabórz, tłokowisko, trupel, tynwałd, wenecja, wieprz, ząbrowo