Lemke

Lemke Elisabeth 

. . . to opowieści o postaciach historycznych lub uważanych za historyczne . . . 

Lemke Elisabeth

Lemke Elisabeth 

Lemke Ełisabeth urodziła się 5 czerwca 1849 roku jako najstarsze z dziesięciorga dzieci  w Rąbitach  ( Rombitten ) koło Zalewa, w rodzinie radnego powiatowego Ryszarda Lemke. Cieszyła się beztroską młodością; lekcje szkolne – „niezłe, ale wyjątkowo suche” – najwyraźniej jej nie wypełniały, bo o wiele większe wrażenie wywarły na niej bajki opowiadane przez matkę i inne osoby z jej domowego otoczenia, które z wdzięcznością wspomina u schyłku życia i którzy najwyraźniej również rozbudzili swój własny talent do opowiadania tych historii. Dorastała w bliskiej znajomości wierzeń i zwyczajów mieszkańców wsi, co wyostrzyło jej poczucie wartości i ochrony tych charakterystycznych przejawów życia. Twoje zainteresowanie botaniką, prehistorią i wszystkim inny. Dobrymi bajarzami byli niania Schrag oraz myśliwy Schulz.

Lemke Elisabeth początkowo uczyła się, wraz ze swoją młodszą siostrą Ottilie u wiejsk1ego nauczyciela Morgenrota a potem również prywatnie u innych nauczycieli. Jako nastoletnia panienka przebywała przez kilka lat w Gdańsku u krewnych Sontagow, a potem w domu Laubmeyerów.  Uczęszczała na lekcje gry na fortepianie. Wtedy zainteresowała się botaniką oraz miejscowym folklorem. Wpływ na jej wrażliwość miał znany malarz Stryjowski, przyjaciel rodziny.

Po powrocie do domu kontynuowała swoje pasję. Dziełem życia Lemke Ełisabeth było opublikowanie „Volksthümliches in Ostpreussen”, które ukazało się w trzech obszernych tomach w latach 1884 – 1899 w oficynie wydawniczej W. E. Haricha w Olsztynie. W dziele tym zebrała z rejonu Zalewa 184 podania, legendy, bajki, wierzenia oraz pieśni ludowe. W 1882 roku wstąpiła do Westpreussisches Botanisch-Zoologisches Verein w Gdańsku, a od roku 1883, już jako członek Deutsche Anthropologische Gesellschaft w Berlinie wysyłała do tego stowarzyszenia sprawozdania ze swojej działalności na niwie prahistorii, którą ograniczała do rejonu Zalewa. W samych Rąbitach, w miejscu zwanym „Starym Ogrodem”, zebrała fragmenty ceramiki odkryte przy kopcowaniu ziemniaków, które datowano na początki I tysiąclecia n.e. W publikacji opisującej te znalezisko zamieściła ryciny fragmentów naczyń glinianych z tego stanowiska. W 1889 roku rozkopała kilka cmentarzysk kurhanowych z wczesnej epoki żelaza, między innymi w Urowie, nad Jeziorakiem, dwa uszkodzone kurhany w Karnitkach oraz trzy w Karpowie. W 1895 roku otworzyła dwa kurhany w Gubławkach, w tym jeden ze skrzynią kamienną. W 1879 roku zmarł jej ojciec, a majątek przejął 25-letni brat, Richard, który jednak nie potrafił się odnaleźć jako właściciel dobrze wcześniej prosperującego majątku. Po sześciu latach niepowodzeń brat wyemigrował do Stanów Zjednoczonych.

W 1886 roku majątek Rombitten sprzedano, a  Lemke Elisabeth przeprowadziła się do Berlina. Tam kontynuowała i rozwijała swoje zainteresowania prahistorią, botaniką i ludoznawstwem. Zarabiała pisząc; różne czasopisma i gazety często zamieszczały jej rozważania i publikowały artykuły. Pewne dochody przynosiły jej również liczne odczyty i wykłady, w latach 1887-1921 wygłosiła ich co najmniej 203, wiele z nich w (założonym w 1891 r.) czasopiśmie stowarzyszenia folklorystycznego oraz w Brandenburgii, organ Towarzystwa Historii Lokalnej Brandenburgii, ukazało się drukiem. Tematyka była niezwykle różnorodna: prehistoryczne zabawki dla dzieci, magiczne lalki, gry planszowe i kamienne, sprzęt przędzalniczy i tkacki, zwyczaje adwentowe, mitologia roślin, pieśni żołnierskie czy sycylijskie wypieki. Umiała opowiadać bardzo obrazowo i obrazowo, dosłownie „wskakiwała” w sam środek akcji i zawsze starała się być zrozumiała, przy czym nie stroniła od zabawnych bon motów i uwzględniała bieżące wydarzenia. Wykazała się dużą erudycją i pewną znajomością tematu; Na wykładzie „Prehistoryczna ceramika i ornamentyka” zaprezentowała publiczności 98 rysunków, które sama wykonała. Wielokrotnie była odznaczana dyplomami i nagrodami.

Rzeczywistym polem działania Lemke Ełisabeth pozostały jednak jej ojczyzny w Prusach Wschodnich i to tutaj zasłynęła, opracowując ustną tradycję. Jej dar zdobywania zaufania zwykłych ludzi okazał się niezwykle pomocny, zwłaszcza że potrafiła tak ułożyć rozmowy, że jej partnerzy sami mówili to, co chciała usłyszeć, nie będąc o to poproszona. „Aby zrozumieć naród”, powiedziała, „trzeba być blisko jego serca i wziąć jego niedolę i niedolę. Ludzie chcą być podsłuchiwani, a nie przesłuchiwani, ponieważ uznają to za grabież ich wiernie strzeżonych tradycji, które są częścią ich samych”. W swoim głównym dziele Volkstümliches in Ostpreußen, wydawanym w latach 1884-1899wzięła tylko to, co zostało jej osobiście przekazane przez ludzi i nie wzięła niczego z innych pism – starannie starając się zaoferować tylko surowy materiał do badań. W pierwszej części pracy opisuje zwyczaje ludowe na przestrzeni roku i życia, a także w domu i w przyrodzie, odtwarza rymowanki i wierszyki z liczenia – niezniszczalne do dziś – wreszcie wyjaśnia najważniejsze wyrażenia dialektyczne w glosariuszu. Druga część zawiera około 125 legend i baśni, natomiast trzecia część przynosi etnologiczny opis mieszkania, odzieży i artykułów gospodarstwa domowego. Wraz z licznymi dodatkami do części 1 i 2 powstało tu dzieło o wybitnym znaczeniu dla dziejów kultury Starych Prus, znalazł się wpis w słowniku pruskim czy czasopiśmie etnologicznym.

Po I wojnie światowej Lemke Ełisabeth wróciła do swojego dawnego kręgu przyjaciół i rodziny i osiedliła się w Oliwie pod Gdańskiem. 6 października 1921 r. z okazji pierwszego „Tygodnia Germanistyki” w auli Politechniki Gdańskiej wygłosiła swój ostatni wykład pt. „Sprawy poważne i wesołe ze środowisk ludowych w Prusach Wschodnich i Zachodnich”. Elisabeth Lemke zmarła w sopockim domu spokojnej starości w wieku 76 lat.

Lemke Ełisabeth - Liebesgedichte ( Wiersze miłosne)

Tausend grüne Zweige schwanken
Wie durchzuckt von Lebenslust;
Tausend selige Gedanken
Wachen auf in meiner Brust,
Rufen dort
Fort und fort
Deinen lieben Namen;
Und die Sonn’ am Himmelszelt
Und die ganze, ganze Welt
Sagen freudig „Amen”! (S. 272)

O Herz, in süßer Liebe reich
Wie bist du doch der Sonne gleich!
Wohin ihr Strahl, ihr Leuchten fällt,
Verschönert sich die ganze Welt.
Drum grüß’ als Sonne auch herab,
Du, dem Gott solche Liebe gab!
Und um dich sei ein Himmelsblau,
In das der Wandrer gläubig schaun! (S. 273)

Tysiące zielonych gałęzi kołysze się
Jakby pełen żądzy życia;
Tysiąc błogich myśli
obudź się w mojej klatce piersiowej
krzycz tam
Ciągle
twoje drogie imię;
I słońce na niebie
I cały, cały świat

O serce, bogate w słodką miłość
Jak się masz jak słońce!
Gdziekolwiek jej promień, pada jej blask,
Sprawia, że ​​cały świat jest piękniejszy.
Więc witaj jak słońce,
Ty, któremu Bóg dał taką miłość!
A wokół ciebie będzie błękit nieba,
W które wędrowiec spogląda z wiarą! (str. 273)
Z radością powiemy „Amen”! (str. 272)

Lemke Elisabeth - twórczość

Elisabeth Lemke zum Gedächtnis : Aufsätze aus ihrem Nachlaß / herausgegeben von Arno Schmidt. – 20 str
Volksthümliches in Ostpreussen : T. 1 / von E. Lemke. – 190 str
Volksthümliches in Ostpreussen : T. 2 / von E. Lemke. – 303 str – dostępny online
Volksthümliches in Ostpreussen : T. 3 / von E. Lemke. – 184 str – dostępny online

Opracowano na podstawie :
•  „Elisabeth Lemke (1849-1925) Leben und Schaffen der bedeutenden volkskundlichen Forscherin” –  dr M. J. Hoffmann
•  @Jacht Czarter dostęp 2009 r.
•  S. Kauffmann, Elisabeth Lemke (1849-1925). Leben und Schaffen der bedeunten Volkskundlichen Forscherin, „Mohrungen – Heimatkreis-Nachrichten”, 97 Ausgabe, Sommer 2002.
•  Lehrendt, Lemke Elisabeth, [w:] Altpreussische Biographie (red.: Ch. Krollmann), t. 1, Konigsberg 1941.
•  zdjęcia ze zbiorów Jana Dobiesa z Zalewa

ludzie, alicki józef, behring emil, bonaparte napoleon, gustedt jenny, herman edelgard, hindenburg paul, kirst hans, lemke elisabeth, majewski henryk, minkowski aleksander, nienacki zbigniew, raabe eleonora, steenke georg, stieff hellmuth, szamlewski edmund, szendzielarz zygmunt, tetzlaff adolf, toeppen max