Herb przedstawia na tarczy gotyckiej dzielonej w pas dwa krzyże joannickie. W polu górnym białym krzyż czerwony, w polu dolnym krzyż biały na tle czerwono-złotego wzoru stylizowanego na kształt sieci rybackiej. Oba krzyże obwiedzione są złotym konturem. Czasem można spotkać się z niezatwierdzonym urzędowo wzorem, różniącym się od powyższego obecnością złotej sieci pokrywającej krzyż w górnej części tarczy (wygląda na „wycięty” z dolnej jej części). W przeszłości sieć rybacka była jako odwzorowanie kraty bramnej z Bramy Targowej – jedynej zachowanej do dziś bramy miejskiej.

Początki miasta przypadają na rok 1237. Wówczas to nad brzegiem rzeki Elbląg Krzyżacy założyli zamek obronny. Wokół niego wyrosła osada handlowa o tej samej nazwie. W 1246 roku otrzymała ona prawa miejskie lubeckie. Znajdowała się wówczas siedziba krajowych mistrzów Zakonu Krzyżackiego.

W XIV wieku miejscowość był ważnym ośrodkiem portowym, należała do związku miast hanzeatyckich. O zamożności dawnych elblążan świadczą wyniki prac wykopaliskowych prowadzonych na Starym Mieście. Archeolodzy wydobywają tysiące wyrobów z bursztynu, ceramiki, szkła, metali itp. Są one dowodem na istnienie ożywionych kontaktów handlowych mieszkańców dawnego Elbląga m.in. z Niemcami, Skandynawią, Anglią, Niderlandami.

Ważną datą w historii miasta było jego przystąpienie w 1440 roku do Związku Pruskiego. Po bitwie pod Grunwaldem w 1410 roku, elblążanie złożyli hołd królowi Polskiemu Władysławowi Jagielle ofiarowując mu zdobyty zamek krzyżacki. Jednakże dopiero po pokoju Toruńskim w 1466 roku miasto weszło w skład państwa polskiego i otrzymało liczne przywileje od królów polskich, stało się ważnym portem morskim. Wojny, jakie przetoczyły się przez te tereny w XVI i XVII w. przyniosły zarazy, grabieże i kontrybucje.

Po I rozbiorze Polski w 1772 roku miejscowość została wcielona do państwa pruskiego. Ożywienie miasta nastąpiło w XIX wieku bowiem znalazło się na szlaku kolejowym. Do eksploatacji przekazany został Kanał Ostródzko-Elbląski. Powstały zakłady, m.in. browar, fabryka cygar, lokomotyw i samochodów. Szczególne znaczenie dla miasta miała jednak stocznia, założona przez Ferdynanda Schichau. Budowano tutaj m.in. torpedowce, łodzie podwodne i lokomotywy.

W 1945 roku miasto wróciło do Polski. Wskutek działań wojennych Elbląg został zniszczony w około 65 proc. Szczególnie ucierpiało Stare Miasto. Zabytkowe kamieniczki legły w gruzach. Inne, uszkodzone, rozebrano. Większość dotychczasowych elblążan opuściła miasto. Trud odbudowy przejęli przesiedleńcy. W ciągu minionych lat powstały nowe zakłady pracy i osiedla mieszkaniowe. Dzięki inicjatywie władz miasta doszło do utworzenia w 1998 roku Euroregionu Baltic – jednego z największych euroregionów Europy, którego Elbląg  jest członkiem.